Αιδεσιμότατε, κύριοι βουλευτές, κύριε αντιδήμαρχε Αμμοχώστου, κύριε Πρόεδρε της Κοινότητας Αγίου Σέργιου, κύριε Πρόεδρε του Σωματείου «Άγιος Σέργιος», αγαπητοί συγχωριανοί και άλλοι φίλοι μας,

Ευχαριστώ τον Πρόεδρο και τα μέλη του Συμβουλίου του Σωματείου μας για την πρόσκληση τους να μιλήσω στο εκκλησίασμα, με την ευκαιρία της γιορτής των Αγίων Σεργίου και Βάκχου. Ο λόγος μου εκ των πραγμάτων και για την ιδιαιτερότητα της δεδομένης ιστορικής συγκυρίας, πρέπει να είναι σύντομος, για να μην παρασυρθώ και περιπέσω σε αντιφάσεις ή να χαρακτηριστώ αδιάλλακτος ή, το χειρότερο, ενδοτικός, όροι που, τελευταία, χρησιμοποιούνται πολύ. Ο λόγος μου έχει το χαρακτήρα διαλόγου, χωρίς εντούτοις να σας δίνω το δικαίωμα να αντιδράσετε τώρα ή να σχολιάσετε τα λεγόμενά μου αυθωρί. Είναι ουσιαστικά μονόλογος. Μετά τη θεία λειτουργία μπορείτε να πείτε ότι θέλετε, εξ άλλου «Δύο λόγους είναι περί παντός πράγματος, αντικείμενους αλλήλους» (Πρωταγόρας).

Πρώτα πρέπει να πω λίγα λόγια για τους τιμώμενους αγίους μας. Πηγές αναφέρουν ότι ο Βάκχος καταγόταν από φτωχή ελληνική οικογένεια - εξου και το όνομα - που δεν μπόρεσε να του δώσει αξιόλογες ακαδημαϊκές σπουδές. Έκρινε ο ίδιος και οι γονείς του οτι καταλληλότερο επάγγελμα από εκείνο του στρατιώτη δεν υπήρχε. Κατετάγη στο ρωμαϊκό στρατό ως μισθοφόρος μόνιμος. Ήταν γερός, τολμηρός, αγαθός, αυθόρμητος. Έφτασε δε ως το βαθμό του δεκάρχου.

Η περίπτωση του Σέργιου ήταν πολύ διαφορετική. Ήταν γόνος παλιάς ρωμαϊκής οικογένειας πατρικίων, που ξέπεσε οικονομικά, αλλά παρέμεινε πιστή στις ρωμαϊκές συνήθειες και παραδόσεις της Δημοκρατίας της Ρώμης. Εξαιρετικά νοήμων έκρινε πως η σταδιοδρομία στο στρατό προσεκόμιζε τιμή στον κάθε συνειδητό Ρωμαίο πολίτη. Κατετάγη, λοιπόν, στο ρωμαϊκό στρατό και πίστευε πως έπρεπε να αφήσουν κατά μέρος τις προγραφές των πολιτικών αντιπάλων και τις διώξεις κατά των χριστιανών- ο 3^ος αιώνας ήταν το αποκορύφωμα των διώξεων- και να στραφούν οι ρωμαϊκές λεγεώνες κατά των βαρβάρων που όλο και προχωρούσαν στα βόρεια εδάφη της αυτοκρατορίας. Είχε απόλυτο δίκαιο, γιατί τελικά διέλυσαν την αυτοκρατορία «...στο τέλος οι βάρβαροι διαβήκαν...» Ρώμη-Κύπρος, βίοι παράλληλοι. Ο Σέργιος έφτασε ως το βαθμό του κεντυρίωνα (κάτι σαν συνταγματάρχης). Ο Βάκχος και ο Σέργιος συνδέθηκαν με πραγματική φιλία, παρόλο που ο Σέργιος ήταν ανώτερος στη στρατιωτική ιεραρχία.

Η ζωή  τους ήταν περιπετειώδης. Οι επικίνδυνες αποστολές που αναλάμβαναν, οι προσωπικές εμπειρίες με τους υπό διωγμό Χριστιανούς, τους έκαμαν να προβληματιστούν καί τελικά, έκαμαν την επιλογή τους. Ασπάστηκαν το Χριστιανισμό. Έγιναν καλόγηροι και τέλος ανακηρύχθησαν άγιοι. Όλα αυτά τον 3° αιώνα μ.Χ.

Ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός, προς το τέλος της ζωής του, οραματίστηκε, λέγει μία παράδοση, πως πρέπει να ανεγείρει ναό αφιερωμένο στους αγίους Σέργιο και Βάκχο. Προς τούτο ανέθεσε στους γνωστούς και διάσημους αρχιτέκτονες Ανθέμιο Τραλλειανό και Ισίδωρο Μιλήσιο να εκπονήσουν σχέδια στο πρότυπο του μεγάλου ναού της Αγίας Σοφίας, πράγμα που έγινε.

Ο περικαλλής ναός, μικρότερος σε όγκο από την Αγία Σοφία, ανηγέρθη και αφιερώθη στη μνήρη των Αγίων- δυτικά της περιοχής του Βουκολέοντα, κολλητά στα τείχη της Προποντίδας. Αυτά στα μέσα του 7^ου αιώνα μ.Χ. Το όνομα το χωριό μας το χρωστά στους αγίους αυτούς.

Τώρα σ’ αυτό που μας καίει τις καρδιές και τραντάζει νου και ψυχή. Τριάντα τέσσερα πέτρινα χρόνια πέρασαν από την αποφράδα μέρα του προδοτικού ξενοκίνητου πραξικοπήματος και τη βάρβαρη τουρκική εισβολή που ακολούθησε. Μια γενιά Αη-Σερκίτες έφυγε. Από τη γενιά του είκοσι ζούνε ελάχιστοι και από τη γενιά του τριάντα (τη δική μου) φεύγουνε και φεύγουνε:.. Γιατί το λέγω; Ακριβώς για να τονίσω πως όσο  απομακρυνόμαστε από το σημείο αναφοράς, που είναι το 1974, τόσο περισσότερο το μουντζουρωμένο το γυαλί (δανεισμένο από το γνωστό τραγικό τραγούδι, οποία ομοιότητα με μας!!), θα σκοτεινιάζει και ο ‘Αγιος Σέργιος θα αργοσβήνει. Δεν επιθυμώ να προκαλέσω πανικό, αλλά ο κίνδυνος είναι ορατός. Να μη γίνει χειροπιαστό δεδομένο. Διότι, όταν η δύναμη της λογικής προδίδεται εύκολα στην ακατάσχετη συνθηματολογία και το συναίσθημα-και δόξα σοι ο Θεός ο Ελληνισμός είναι προικισμένος με πολλά ψυχικά και συναισθηματικά αποθέματα- και το συναίσθημα, λέγω, κατακεραυνώνει τη λογική, ε! Τότε δεν κάθεσαι να αναμετρήσεις τις δυνάμεις σου και τα συμφέροντα των δυνατών- (το δίκαιο είναι πάντα με την πλευρά του ισχυρού- διαχρονικού πάντα η διαπίστωσή σου, αθάνατε Θουκυδίδη)- και αναπόφευκτα σε επικίνδυνες ατραπούς και εθνικές συμφορές (Όρα Μικρασία, και εμάς εδώ!).

Τί ήταν ο Άγιος Σέργιος και τί είχε και τί ήταν εκείνο που εμείς δεν βλέπαμε; Ήταν στολίδι του ανατολικότερου άκρου της Μεσαορίας, αλλά λιγότερο γνωστό στις άλλες επαρχίες, ίσως, γιατί το πρώτο συνθετικό του είναι το «Άγιος» που το φέρουν πολλά άλλα χωριά της Κύπρου. Κοντά στη Σαλαμίνα- (Εις γην εναλίαν Κύπρον, ου με θέσπισεν οικείν Απόλλων, όνομα νησιωτικόν, Σαλαμίνα θέμενον, της εκεί, χάριν πάτρας) και την Αλάσια (ασαλάϊτος άκουγα όντας μικρός), που είναι οι εθνικές μας ρίζες και κοντά στον Απ. Βαρνάβα, θρησκευτική ταυτότητα και κληρονομιά. Οι προοπτικές ανάπτυξης φάνηκαν πολύ πριν το 1974. Σήμερα επιβεβαιώνεται, δυστυχώς για μας, αυτή η προοπτική.

Πήγα οικογενειακώς το 2003. Έφυγα με σφιγμένη την καρδιά και συγκρατημένη αισιοδοξία για τη λύση και με το δικαίωμα της επιστροφής διασφαλισμένο. Και όμως πέρασαν άλλα πέντε χρόνια προσμονής.

Πήγα για δεύτερη φορά το Νοέμβριο του 2005 με συνεργείο του Ρ.Ι.Κ και της Ελληνικής Τηλεόρασης και το γνωστό σκηνοθέτη κ. Ανδρέα Πάντζη που ετοίμαζε ταινία- οδοιπορικό για το νομπελίστα ποιητή μας Γιώργο Σεφέρη. Ο ποιητής επισκέφθηκε τον Αγιο Σέργιο το 1953. Τί του άρεσε, νομίζετε και τί φωτογράφισε μεταξύ άλλων; Φωτογράφισε τις υδροροές της Αγίας Παρασκευής με το ιδιόμορφο σχήμα κεφαλής λιονταριού. Φωτογράφισε ακόμα την είσοδο της αυλής της εκκλησίας του Αγίου Σεργίου με το γνωστό σύνθημα «Κάτω το Σύνταγμα» «Ζήτω η Ένωση». Τραγική μαρτυρία, με πολλά ερωτηματικά. Το οδοιπορικό του κ. Πάντζη φέρει τον τίτλο «Ο Σεφέρης στο νησί της έκλειψης». Αξίζει να το δείτε.

Έφυγα γεμάτος πρωτόγνωρη συγκίνηση και περηφάνια για το χωριό μας. Είπα στον εαυτό μου- δηλαδή και σε σας όλους- να κάμω κουράγιο. Πρέπει να υπάρχει διέξοδος για μια δίκαιη λύση και επιστροφή.

Πήγα για τρίτη φορά φέτος (2008) τον Ιούνιο. Πήγαμε, όχι πήγα, Αη-Σερκίτες, Λιμνιώτες, Εγκωμήτες, Λυσιώτες κ.α. την Κυριακή πριν από τη γιορτή του Απ. Βαρνάβα. Πραγματικός οικοδομικός οργασμός. Κανένας δεν τους εμποδίζει. Εδραιώνουν και τσιμεντώνουν «τα τετελεσμένα;». Ο χρόνος εργάζεται σε βάρος μας και είναι σίγουρο. Ο οικοδομικός οργασμός άρχισε να παρατηρείται μετά την απόρριψη του γνωστού σχεδίου.

Καθίσαμε στο καφενείο που ανήγειραν στο χωριό που ήταν άλλοτε το σπίτι του κ. Χαμπή Φουκαρά. Μάς κέρασε ο κ. Ισμαήλ Καλλέσιης (προσέξτε το επίθετο) από τον Άγιο Θεόδωρο Λάρνακας. Οι δύο-τρεις θαμώνες μιλούσαν πολύ καλά τα ελληνικά, ήταν ευχάριστοι και όταν αναφέρονταν στο χωριό μας, αναφέρονταν με το πραγματικό του όνομα. Έχει άραγε καμιά σημασία; Νομίζω πως ναι.

Η πίστη που είχα για επιστροφή δέχθηκε ηχηρό ράπισμα, αλλά ταυτόχρονα διαβεβαιώνω τον εαυτό μου και εσάς φυσικά, πως το δικαίωμα της επιστροφής και της περιουσίας είναι εκ των «ουκ άνευ». Είναι και πρέπει να είναι αδιαπραγμάτευτα.

Δεν πρέπει να πολιτικολογήσω, να μπω σε αντιδικία με τις απόψεις ενός εκάστου εξ υμών, αλλά δεν μπορώ να μην ομολογήσω ότι η εκκρεμότητα πλήττει περισσότερο από όλους εμάς τους πρόσφυγες, εμείς πονάμε περισσότερο κι ακόμα πιο πολύ αυτοί που έχασαν προσφιλή τους πρόσωπα. Πονάμε εμείς που χάσαμε πόλεις, χωριά, κόπους δεκαετιών. Είμαι βέβαιος πως θλίβεστε όταν ακούτε επιτήδειους καυχησιάρηδες που κομπάζουν για την υπεραξία που πήρε η γη τους, στις ελεύθερες περιοχές. Μακάριοι οι έχοντες και κατέχοντες;

Αγαπητοί μου, φαίνεται πως πρέπει να προχωρήσουμε με σύνεση, γιατί «οι καιροί ου μενετοί». Φαίνεται πως είναι πια καιρός να καταλήξουμε σε λύση με βάση αυτή που συνομολογήθηκε το 1977 και 1979, τα ψηφίσματα του Ο.Η.Ε, το Ευρωπαϊκό κεκτημένο, βιώσιμη και λειτουργική κ.λ.π, κ.λ.π...

Είμαι από εκείνους που επιθυμούν και αισιοδοξούν η νέα προσπάθεια, που καταβάλλεται για λύση του εθνικού μας προβλήματος, να στεφθεί με επιτυχία. Θα ωφελήσει ολόκληρο τον κυπριακό λαό, πρόσφυγες και μη. Και αυτοί που βολεύτηκαν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, ας μη βαυκαλίζονται ότι η μη λύση είναι προτιμότερη. Η μη λύση δεν είναι λύση. Και η μη λύση απαιτεί διαπραγμάτευση! Παράλογο, αλλά ταυτόχρονα λογικό!

Αυτά αγαπητοί συγχωριανοί και φίλοι. Προβληματίστηκα για τη μορφή και το περιεχόμενο που θα 'δινα στο λόγο μου. Θα ήταν για μένα ευκολότερο να γράψω λόγο γεμάτο διθυράμβους με υψηλές εθνικές κορώνες, λόγο πανηγυρικό και θα γέμιζα πολλές σελίδες. 'Έκρινα πως δεν έπρεπε και δεν είναι του παρόντος.

Εύχομαι να είστε πάντα καλά, να κοιτάτε το μέλλον με αισιοδοξία, να μιλάτε στα παιδιά και στα εγγόνια σας για τον αγαπημένο Άγιο Σέργιο, που όσο τον είχαμε ολότελα δικό μας ίσως να μη βλέπαμε τις ξεχωριστές ομορφιές του.

Διάβασα πρόσφατα επιστολή Τούρκου έποικου που μαρτυρά πως πρώτος ο Άγιος Σέργιος μας επιλέχθηκε να δεχθεί εποίκους.  Πόνεσα πολύ!! Τώρα που δεν ζούμε εκεί τον αναπολούμε και τον νοσταλγούμε βασανιστικά!

Δεν είμαι προφήτης αλλά είναι κάτι ενδόμυχο που με κάνει να πιστεύω , πως όταν εγώ θα έχω φύγει,  κάποιοι από τους απογόνους μας, παιδιά ή εγγόνια θα θελήσουν, κάτω από κάποιες προϋποθέσεις, να ζήσουν εκεί, έστω και υπό Τουρκοκυπριακή διοίκηση. Όπως είπα και πρωτύτερα το δικαίωμα της περιουσίας είναι αδιαμφισβήτητο. Θα μου πείτε: Η ελπίδα πεθαίνει τελευταία; Γιατί όχι; Εξ άλλου ειπώθηκε από πολλούς πριν από εμένα και έχουν-απόλυτό δίκαιο. Η περιοχή μας έχει την απόλυτη ιδιαιτερότητά της. Ελπίζω, κατά τη συζήτηση του εδαφικού να είναι στην ατζέντα του Προέδρου και των Επιτροπών.

Τέλος, η μνήμη των πεσόντων συγχωριανών μας ή εκείνων που αγνοούνται και που σήμερα τελούμε το μνημόσυνο τους, να είναι άσβεστη στις καρδιές μας και τις μνήμες μας.

Σας ευχαριστώ που με ακούσατε.

Να είστε καλά, να υγιαίνετε. Γεια σας.

Ζήτω η Κύπρος μας! Ζήτω η Κυπριακή Δημοκρατία.

Έγραψε:    Σταύρος Ι. Σταύρου

Την διάβασε ο ίδιος στο Μενεού, στην εκκλησία του Αγίου Παντελεήμονα, στις 5 Οκτωβρίου, 2008

Βιβλιογραφία: Μ. Καραγάτση

« Σέργιος και Βάκχος».

* Τα πολλά ερωτηματικά είναι για προβληματισμό!